ต้องยอมรับว่าการเลี้ยงกุ้งในปัจจุบันเกษตรกรมักจะมีความกังวลในเรื่องของโรคต่างๆ ที่เกิดขึ้นในช่วงการเลี้ยง หรือแพร่ระบาดอย่างรุนแรงในแต่ละช่วงของฤดูกาล ไม่ว่าจะเป็นโรคที่เกิดจากเชื้อไวรัส แบคทีเรีย และปรสิต โดยเฉพาะโรคที่เกิดจากเชื้อไวรัสที่ยังไม่มีทางรักษา เรียกได้ว่าเป็นขึ้นมาคงต้องจับกันอย่างเดียว รวมไปถึงการจัดการที่ดีเพื่อป้องกันมิให้ไวรัสแพร่กระจายไปบ่ออื่นหรือแหล่งน้ำธรรมชาติ

          ทั้งนี้ยังจะรวมไปถึงปัจจัยจ่างๆ ที่มีผลต่อการเกิดโรคของกุ้งด้วยเช่นกันไม่ว่าจะเป็นคุณภาพลูกกุ้ง คุณภาพน้ำ การจัดการฟาร์มการดูแลระหว่างการเลี้ยง ต่างก็เป็นปัจจัยที่จะส่งผลให้กุ้งเสี่ยงต่อการเกิดโรคได้ทั้งนั้นถ้าเราขาดการดูแลเอาใจใส่  เราจะมาดูกันว่าในการเลี้ยงกุ้งในปัจจุบันนี้มีโรคอะไรบ้าง เพื่อให้เกษตรกรได้รับความรู้ความเข้าใจ และแต่ละชนิดเป็นยังไง

          โรคกุ้งแบ่งเป็น 3 กลุ่มใหญ่ ได้แก่

1. โรคที่เกิดจากเชื้อไวรัส
2. โรคที่เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย
3. โรคที่เกิดจากปรสิต

1.  โรคที่เกิดจากเชื้อไวรัส

      ลักษณะดวงขาวบริเวณใต้เปลือก

     1.1 โรคตัวแดงดวงขาว

• สาเหตุของโรค เชื้อไวรัส White Spot Syndrom Virus (WSSV) ชนิด DNA
• อาการ พบดวงขาวบริเวณใต้เปลือกส่วนหัวและลำตัว ลำตัวกุ้งมีสีแดง มีอัตราการตายสูงถึง 100% ภายใน 3-5 วัน
• การระบาดของโรค พ่อแม่พันธุ์ พาหะ น้ำ
• การรักษา ยังไม่พบวิธีการรักษาที่แน่นอน แต่สามารถป้องกันได้

     1.2 โรคกล้ามเนื้อขาวขุ่น

• สาเหตุของโรค เชื้อไวรัส Infecious Myonecrosis Virus (IMNV)
• อาการ กล้ามเนื้อขาวขุ่นบริเวณปล่องสุดท้ายติดกับแพนหาง กุ้งบางตัวจะมีกล้ามเนื้อเป็นสีส้ม มีอัตราการตายสูงถึง 70 %
• การระบาดของโรค พ่อแม่พันธุ์(แต่ยังไม่แน่ชัด) พาหะ น้ำ
• การรักษา ยังไม่พบวิธีการรักษาที่แน่นอน แต่สามารถป้องกันได้

ภาพจาก www.siamMarine.con

     1.3 โรคหัวเหลือง

• สาเหตุของโรค เชื้อไวรัส Yellow Head Virus  (YHV)  ชนิด SS RNA
• อาการ ลำตัวซีด บริเวณส่วนหัวมีสีเหลืองชัดเจน(ตับและตับอ่อน) เกยขอบบ่อ กินอาหารเพิ่มผิดปกติหลังจากนั้นจะเริ่มลดลง มีอัตราการตายสูงถึง 100% ภายใน 3-5 วัน
• การระบาดของโรค พ่อแม่พันธุ์ พาหะ น้ำ
• การรักษา ยังไม่พบวิธีการรักษาที่แน่นอน แต่สามารถป้องกันได้

ภาพจาก http://www.aquathai.org

     1.4 โรคทอร่า

• สาเหตุของโรค เชื้อไวรัส Taura Syndrome Virus  ชนิด  RNA ชื่อ TSV
• อาการ พบ 3 ระยะ ได้แก่

1. ระยะรุนแรง มีสีแดงเข้มที่เปลือกกุ้ง โดยเฉพาะบริเวณแพนหาง และรยางค์อื่น บริเวณหางมีสีแดงเข้มกว่าปกติ ลำตัวมีสีแดง ลอกคราบแล้วนิ่มตาย
2. ระยะฟื้นตัว กุ้งที่รอดตายจากการติดเชื้อ จะมีรอยแผลสีดำที่เปลือก
3. ระยะเรื้อรัง กุ้งลอกคราบสำเร็จ ไม่พบจุดสีดำ แต่กุ้งกลายเป็นพาหะนำโรค

• การระบาดของโรค พ่อแม่พันธุ์ พาหะ น้ำ
• การรักษา ยังไม่พบวิธีการรักษาที่แน่นอน แต่สามารถป้องกันได้

ภาพจาก http://www.aquathai.org

     1.5 โรคไวรัสเอ็มบีวี

• สาเหตุของโรค เชื้อไวรัส Monodon Baculovirus (MBV)
• อาการ กุ้งโตช้า ยังไม่พบความรุนแรงที่แน่นอน
• การระบาดของโรค พ่อแม่พันธุ์ พาหะ น้ำ
• การรักษา ยังไม่พบวิธีการรักษาที่แน่นอน แต่สามารถป้องกันได้

ภาพจาก www.fisheries.go.th

     1.6 โรคแคระแกร็น

• สาเหตุของโรค เชื้อไวรัส Infectious Hepatopancreatic Hemopoietic Necrosis Virus  (IHHNV)  DNA
• อาการ กุ้งแคระแกร็น โตช้า กรีคดงอ
• การระบาดของโรค พ่อแม่พันธุ์ พาหะ น้ำ
• การรักษา ยังไม่พบวิธีการรักษาที่แน่นอน แต่สามารถป้องกันได้

www.fisheries.go.th

2.  โรคที่เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย

    2.1  โรคเรืองแสง

• สาเหตุของโรค เชื้อแบคทีเรีย Vibrio Harveyi
• อาการ เรืองแสงในเวลากลางคืน ลอยขอบบ่อ พบการตายสูงในกุ้งวัยอ่อนถึงวัยรุ่นกินอาหารลดลง
• การระบาดของโรค คุณภาพน้ำไม่ดี พื้นบ่อเน่าเสีย เหมาะกับการเจริญเติบโตของเชื้อโรค
• การรักษา ใส่ยาฆ่าเชื้อในบ่อ ใช้ยาปฏิชีวนะที่กรมประมงกำหนดผสมอาหารให้กินดูแลคุณภาพน้ำและพื้นบ่อให้ดีสม่ำเสมอ

www.fisheries.go.th

    2.2  โรควิบริโอ

• สาเหตุของโรค เชื้อแบคทีเรียกลุ่ม Vibrio  ได้แก่ V.harveye, V.parahaemolyticus, V.alginolyticus
• อาการ ตับอักเสบซีดเหลืองโต หางกร่อน กินอาหารลดลง ทยอยตาย
• การระบาดของโรค คุณภาพน้ำไม่ดี พื้นบ่อเน่าเสีย เหมาะกับการเจริญเติบโตของเชื้อโรค
• การรักษา ใส่ยาฆ่าเชื้อในบ่อ ใช้ยาปฏิชีวนะที่กรมประมงกำหนดผสมอาหารให้กินดูแลคุณภาพน้ำและพื้นบ่อให้ดีสม่ำเสมอ

www.fisheries.go.th

    2.3  โรคขี้ขาว

• สาเหตุของโรค เชื้อแบคทีเรียกลุ่ม Vibrio
• อาการ กินอาหารลดลง ตัวหลวมกรอบแกรบ โตช้าแตกไซด์ มีขี้ขาวลอยให้เห็นเป็นจำนวนมากบริเวณผิวน้ำ
• การระบาดของโรค คุณภาพไม่ดี พื้นบ่อเน่าเสีย เหมาะกับการเจริญเติบโตของเชื้อโรค
• การรักษา ดูแลคุณภาพน้ำและพื้นบ่อให้ดีสม่ำเสมอ ใส่จุลินทรีย์ปรับสภาพน้ำเป็นประจำ ใช้โปรไบโอติกผสมอาหารให้กุ้งกินเป็นประจำทุกวัน

    2.4  โรค EMS

• สาเหตุของโรค เชื้อแบคทีเรียกลุ่ม Vibrio
• อาการ กุ้งสีซีด ตัวขาวขุ่น เปลือกนิ่ม ตับฝ่อ
• การระบาดของโรค คุณภาพน้ำไม่ดี พื้นบ่อเน่าเสีย เหมาะกับการเจริญเติบโตของเชื้อโรค
• การรักษา เนื่องจากเกิดการตายอย่างรวดเร็วจึงไม่สามารถรักษาทัน แต่ป้องกันได้

3.  โรคที่เกิดจากปรสิตภายในและภายนอก

     3.1  ปรสิตภายนอก ซูโอแทมเนียม (Zoothamnium  sp.)

• สาเหตุของโรค ปรสิตภายนอก ซูโอแทมเนียม
• อาการ เกิดจากการเกาะทำลายของปรสิตภายนอก ซูโอแทมเนียม ที่บริเวณเหงือกและลำตัวกุ้ง ทำให้เหงือกเป็นสีน้ำตาล หรือ ดำ ถ้าเป็นมากลำตัวกุ้งจะสกปรกคล้ายโคลนเกาะ ลอกคราบไม่ออก บางครั้งพบกุ้งตาย
• การระบาดของโรค คุณภาพน้ำไม่ดี พื้นบ่อเน่าเสีย เหมาะกับการเจริญเติบโตของเชื้อโรค
• การรักษา ใช้ยากำจัดซู ฟอกน้ำ ฟอกเหงือก  ฟอกตัวกุ้ง

www.fisheries.go.th

     3.2  ปรสิตภายในหรือพยาธิ  กรีการีน (Gregarines)

• สาเหตุของโรค กรีการีนในทางเดินอาหาร
• อาการ กินอาหารลดลง กุ้งโตช้า
• การรักษา ใช้สารสกัดกระเทียมผสมอาหารให้กินเป็นประจำ

เรียบเรียงโดย  ขวัญเรือน  สุวรรณรัตน์

เอกสารอ้างอิง

นิตยสาร สัตว์น้ำ. เล่มที่ 348(6) สิงหาคม 2561. ISSN 0858-2386.

https://www.fisheries.go.th/shrimp/km/DiseaseShrimp&AntiBiotic.pdf